Psikososyal İnsan Gelişiminin Sekiz Aşaması – Erik Erikson
Psikososyal İnsan Gelişiminin Sekiz Aşaması – Erik Erikson
Erik Erikson, insan gelişiminin yaşam boyunca devam eden bir süreç olduğunu ve her bir aşamanın belirli bir krizle tanımlandığını öne sürmüştür. Bu krizler, iki karşıt olgu arasında bir denge kurmayı gerektirir. Başarıyla çözülmüş bir kriz, bireye belirli bir erdem kazandırır. Ancak, çözülmemiş çatışmalar, bireyin sonraki aşamalardaki gelişimini olumsuz etkileyebilir.
| Aşama | Faz | Yaş | Çatışma / Kriz | Önemli İlişki | Ortaya Çıkan Erdem | Ana Soru |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1. Bebeklik | Doğum - 1 yaş | 0-1 | Temel güven ⇔ Güvensizlik | Anne | Umut | "Beslenme ve sevgi bulabilecek miyim?" |
| 2. Yürümeye başlayan çocuk | 2-3 yaş | 2-3 | Özerklik ⇔ Utanç ve şüphe | Ebeveynler | İrade | "Bir şeyleri kendim yapabilir miyim?" |
| 3. Çocukluk (anaokulu) | 4-6 yaş | 4-6 | Girişim ⇔ Suçluluk | Aile | Amaç | "İyi miyim, kötü müyüm?" |
| 4. Erken ergenlik | 7-11 yaş | 7-11 | Endüstri ⇔ Aşağılık | Komşular, Okul | Yetkinlik | "Nasıl başarılı olabilirim?" |
| 5. Geç ergenlik | 12-19 yaş | 12-19 | Kimlik ⇔ Rol karmaşası | Akranlar, Rol modelleri | Sadakat | "Ben kimim ve nereye gidiyorum?" |
| 6. Erken yetişkinlik | 20-45 yaş | 20-45 | Yakınlık ⇔ İzolasyon | Arkadaşlar, Partnerler | Aşk | "Hayatımı biriyle mi paylaşacağım?" |
| 7. Orta yetişkinlik | 45-65 yaş | 45-65 | Üretkenlik ⇔ Durgunluk | Ev, İş Arkadaşları | Bakım | "Değerli bir şey yaratacak mıyım?" |
| 8. Geç yetişkinlik | 65 yaş ve sonrası | 65+ | Ego bütünlüğü ⇔ Umutsuzluk | İnsanlık | Bilgelik | "Dolu dolu bir hayat yaşadım mı?" |
Aşamaların Detaylı İncelemesi
1. Bebeklik (0-1 yaş): Temel Güven ⇔ Güvensizlik
- Kriz: Bebek, çevresindeki insanlara güvenmeyi ya da güvensizlik geliştirmeyi öğrenir.
- İlişki: Anne, bu dönemde çocuğun temel ihtiyaçlarını karşılama konusunda kritik bir rol oynar.
- Sonuç: Çocuk ihtiyaçlarının düzenli olarak karşılanmasıyla umudu öğrenir.
2. Yürümeye Başlayan Çocuk (2-3 yaş): Özerklik ⇔ Utanç ve Şüphe
- Kriz: Çocuk bağımsızlık kazanmaya çalışır. Ancak hata yaptığında utanç ya da şüphe geliştirebilir.
- İlişki: Ebeveynlerin rehberliği ve desteği önemlidir.
- Sonuç: Başarıyla çözülmesi durumunda irade ve kendine güven gelişir.
3. Çocukluk (4-6 yaş): Girişim ⇔ Suçluluk
- Kriz: Çocuk, yeni şeyler keşfetmeye ve yaratıcı olmaya çalışır.
- İlişki: Aile, çocuğun girişimlerini destekler ya da engeller.
- Sonuç: Amaç duygusu gelişir.
4. Erken Ergenlik (7-11 yaş): Endüstri ⇔ Aşağılık
- Kriz: Çocuk yeteneklerini geliştirerek başarıyı hedefler. Ancak başarısızlık aşağılık duygusuna neden olabilir.
- İlişki: Komşular ve okul çevresi, çocuğun sosyal kimliğini şekillendirir.
- Sonuç: Yetkinlik ve beceri geliştirilir.
5. Geç Ergenlik (12-19 yaş): Kimlik ⇔ Rol Karmaşası
- Kriz: Ergen, kimlik oluşturma sürecindedir. Rol karmaşası yaşayabilir.
- İlişki: Akranlar ve rol modelleri önemli hale gelir.
- Sonuç: Kimlik kazanımı ve sadakat geliştirilir.
6. Erken Yetişkinlik (20-45 yaş): Yakınlık ⇔ İzolasyon
- Kriz: Birey, derin bağlar kurmayı öğrenir ya da yalnızlık hissi yaşayabilir.
- İlişki: Romantik partnerler ve arkadaşlar ön plandadır.
- Sonuç: Sevgi dolu ilişkiler kurulur.
7. Orta Yetişkinlik (45-65 yaş): Üretkenlik ⇔ Durgunluk
- Kriz: Birey, toplum için anlamlı işler yapmayı ya da durgunluk hissini deneyimlemeyi seçer.
- İlişki: İş arkadaşları ve aile bireyleri etkileyicidir.
- Sonuç: Bakım duygusu gelişir.
8. Geç Yetişkinlik (65 yaş ve sonrası): Ego Bütünlüğü ⇔ Umutsuzluk
- Kriz: Birey, yaşamını gözden geçirir ve tatmin ya da pişmanlık duyguları yaşar.
- İlişki: Tüm insanlıkla bağ kurma önemlidir.
- Sonuç: Bilgelik kazanılır.
Genel Değerlendirme
Erikson’un teorisi, bireylerin her yaş döneminde belirli krizlerle karşılaştığını ve bu krizlerin çözülmesinin, bireyin psikososyal gelişimini nasıl şekillendirdiğini ortaya koyar. Bu aşamalar, bireyin fiziksel, duygusal ve sosyal bağlamda dengeli bir şekilde gelişmesini destekler.
Kaynaklar:
- Erik Erikson, "Psikososyal İnsan Gelişiminin Sekiz Aşaması".
- Alexandra Robbins, Conquering Your Quarterlife Crisis: Advice from Twentysomethings Who Have Been There and Survived, TarcherPerigee, 2004.