Tevhid

Tevhid - Birlik - Tek Bir

Tasavvuf geleneğinde sıklıkla anlatılan ve “Tevhid” kavramının katman katman anlaşılmasına yardımcı olan mertebeler / basamaklar / aşamalar / adımlar / makamlar vardır.

Tıpkı “nefs mertebeleri”nde (nefsin aşamaları / nefs basamakları / nefs çalışma adımları, nefs makamları) olduğu gibi...

Bu sınıflandırma, mutasavvıfların eserlerinde veya farklı tarikatların öğretisinde küçük farklılıklar gösterebilir; fakat özünde, insanın hakikate yaklaşma sürecinin duraklarını tasvir etmeye yöneliktir.

“Tevhid”, kelime anlamıyla “birleme, bir kabul etme” demektir ve İslâm dininin temelini teşkil eder. Lâkin tasavvufî bakış açısından Tevhid, sadece dil ile söylenen bir itikad cümlesi değil; insanın tüm benliğiyle yaşayarak, varlığında derinlemesine idrak ettiği bir hakikattir.

Nefsin Mertebeleri, Ruhun yolculuğundaki keşfetme, anlama ve öğrenme arzusundaki insanın dünya hayatında gözlemlemesi ve yaşamında hal edinmesi gereken adımlardır. Tevhid alanı ise kabir hayatı olarak bildiğimiz ölümden sonraki adımda gözlemlenerek idrak edilir.

Bakınız Ruh

Bakınız Tevhid Basamakları

Basamak / Aşama / Mertebe / Adım	Çalışma Alanı	Farkındalık Hali	Eylem	Öğrenilen Şey	Yakınlık
1. Tevhid-i Lafzî (Sözde Tevhid)	Dünya veya Kabir Hayatı	Farkında Değil	Gayret	Fıtrat / Varoluş	İlmel
2. Tevhid-i İtikadî (İnançta Tevhid)	Dünya veya Kabir Hayatı	Anlama Hali	Değer	İnanç / Din / Maneviyat	İlmel
3. Tevhid-i Fiilî (Fiillerde Tevhid)	Dünya veya Kabir Hayatı	Kavrama Hali	Güven	İman / Sadakat / Sebaat	İlmel
4. Tevhid-i Sıfatî (Sıfatlarda Tevhid)	Dünya veya Kabir Hayatı	Hissetme Hali	Kabul	Varlık / Yaşam / Kaynak	Aynel
5. Tevhid-i Esmâî (İsimlerde Tevhid)	Kabir Hayatı	Yaşama Hali	Kontrol	Alem / Adem / İnsan	Aynel
6. Tevhid-i Şuhudî (Şehâdet-Müşâhede Tevhidi)	Kabir Hayatı	Huzur Hali	İrade	Kabir Hayatı / Hiçlik	Aynel
7. Tevhid-i Hakikî (Hakikat Tevhidi)	Kabir Hayatı	Yokluk / Hiçlik	Teslim	Birlik / Teklik / Sonsuz	Hakkel

Tevhid basamakları nefsin mertebelerine / aşamalarına / basamaklarına benzer nefsin mertebeleri gibi her basamak alanının bilincini tamamen tamamlama veya o basamağa varılma farkındalığı gibi ilerlemeyebilir. Birey aynı gün içerisinde bile birkaç Tevhid basamağını anlayıp, kalbiyle ikrar ve idrak edebilir, hal edinebilir. Tevhid basamaklarında kalbin ikrarı, teyidi ve hali hissi beynin tasdikinden daha önemlidir. Kalp ile hissedilen Allah tarafından bilinir, her basamak / aşama kalpte hissedilerek idrak edildiğinde, hal edinilir ve kalp kişiye gerekli mesajı verir. O aşamanın hissi kalpte net bir şekilde bir mesajla belirir. Kişi nefsin mertebeleri için çalışırken sıklıkça yaşanan "acaba ben şuan hangi basamak / mertebe / aşamadayım" gibi soruları sormaz. Bireyin kalbi gerekli şeyi söylemektedir.