Psikolojik Gelişimin Aşamaları
Psikolojik Gelişimin Aşamaları – Richard Barrett'ın Yedi Evrimsel Evresi
Richard Barrett’ın psikolojik gelişim teorisi, insan hayatını yedi ana evreye böler ve her evrede bireyin ihtiyaçlarını, odak noktalarını ve psikolojik gelişimini açıklar. Her bir evre, yaşamın belirli bir on yıllık dönemine karşılık gelir ve bireyin hayatta kalma, memnuniyet, başarı, anlam ve hizmet gibi temel kavramlarla ilişkilendirilir.
| Evrimsel Aşama | Odak | İfade | Yaş Aralığı (Yıl) |
|---|---|---|---|
| 1. Hayatta Kalmak | Memnuniyet | Kişinin mümkün olan en iyi koşullarda hayatta ve sağlıklı kalma çabası. | 0-10 |
| 2. Uyum Sağlama | Memnuniyet | Aile, akrabalar ve kültüre bağlı kalarak güvende hissetme ve aidiyet sağlama. | 10-20 |
| 3. Farklılaştırıcı | Başarı | Bireyin becerilerini ve yeteneklerini geliştirerek topluluk içinde kendini fark edilir kılması. | 20-30 |
| 4. Bireyselleştirici | Dönüşüm | Aile ve kültürel şartlanmaların artık işe yaramayan yönlerini bırakma ve bireyselleşme. | 30-40 |
| 5. Kendi Kendini Güncelleme | Anlam | Değerler ve amaç doğrultusunda daha iyi bir kimliğe bürünme ve anlamlı bir hayat yaşama. | 40-50 |
| 6. Entegrasyon | Anlam | Aynı değerleri ve amacı paylaşan kişilerle iş birliği yaparak daha iyi bir dünya yaratma. | 50-60 |
| 7. Hizmet | Anlam | İnsanlığın ve gezegenin refahını gözeterek kaderini gerçekleştirme ve insanlığa hizmet. | 60-70 |
Aşamaların Detaylı Açıklaması
1. Hayatta Kalmak (0-10 Yaş)
- Odak: Bu dönemde bireyin temel ihtiyacı hayatta kalmaktır. Beslenme, barınma ve fiziksel güvenlik bu evrenin ana unsurlarıdır.
- Psikolojik İhtiyaç: Sevgi, korunma ve temel ihtiyaçların karşılanması.
- Gelişimsel Hedef: Sağlıklı bir şekilde büyüyerek fiziksel güvenliği sağlamaktır.
2. Uyum Sağlama (10-20 Yaş)
- Odak: Aile ve sosyal çevre ile uyum sağlama; bir topluluğun parçası olma duygusunu geliştirme.
- Psikolojik İhtiyaç: Aidiyet ve güvenlik.
- Gelişimsel Hedef: Birey, kültür ve sosyal bağlam içerisinde bir kimlik oluşturmaya başlar.
3. Farklılaştırıcı (20-30 Yaş)
- Odak: Birey, becerilerini ve yeteneklerini geliştirerek topluluk içinde kendini ifade etmeye başlar.
- Psikolojik İhtiyaç: Başarı ve tanınma.
- Gelişimsel Hedef: Birey, kendi potansiyelini keşfetmek ve diğerlerinden farklı olduğunu göstermek için çaba harcar.
4. Bireyselleştirici (30-40 Yaş)
- Odak: Birey, ebeveynlerinden ve kültürel şartlanmalardan bağımsızlaşır, kendine özgü bir kimlik oluşturur.
- Psikolojik İhtiyaç: Kendi değerleri doğrultusunda yaşam.
- Gelişimsel Hedef: Şartlanmış inançlardan kurtulmak ve içsel dönüşüm yaşamak.
5. Kendi Kendini Güncelleme (40-50 Yaş)
- Odak: Anlamlı bir hayat yaşamak ve kendi değerlerine uygun bir yaşam tarzı benimsemek.
- Psikolojik İhtiyaç: Amaç odaklılık ve kimlik geliştirme.
- Gelişimsel Hedef: Kişi, yaşamının bu evresinde topluma katkıda bulunmaya ve kendi değerlerini uygulamaya odaklanır.
6. Entegrasyon (50-60 Yaş)
- Odak: Benzer değerleri paylaşan bireylerle iş birliği yaparak kolektif hedeflere ulaşmak.
- Psikolojik İhtiyaç: Toplumsal bütünleşme.
- Gelişimsel Hedef: Birey, daha iyi bir dünya yaratmak için çaba harcar ve diğerleriyle uyum içinde çalışır.
7. Hizmet (60-70 Yaş)
- Odak: İnsanlığın ve gezegenin refahını önemseyerek bireysel kaderini gerçekleştirmek.
- Psikolojik İhtiyaç: Ruhsal olgunluk ve hizmet.
- Gelişimsel Hedef: Birey, yaşamını başkalarına hizmet etmeye ve topluma katkıda bulunmaya adar.
Genel Değerlendirme
Bu model, bireyin hayatını farklı evrelerdeki ihtiyaçlar ve psikolojik gelişim hedefleri üzerinden anlamlandırır. İlk üç aşama, temel ihtiyaçlar ve bireyin kendini topluma adapte etmesiyle ilgilidir. Dördüncü aşama, bireyin dönüşümünü ve kimlik oluşturmasını içerirken, son üç aşama bireyin anlamlı bir yaşam sürme, toplumsal iş birliği ve hizmet odaklı bir hayat geliştirmesine odaklanır.
Richard Barrett'ın bu yaklaşımı, bireylerin yaşam boyu süren gelişim süreçlerini anlamalarına ve bu süreçleri daha bilinçli bir şekilde yaşamalarına olanak sağlar.
Kaynaklar:
- Richard Barrett, "Barrett Values Centre" video sunumu, 2014.
- Barrett Değerler Merkezi, Bilinç ve Psikolojik Gelişim Modelleri.